Rouw is een oceaan waarin volwassenen vaak verdrinken, maar kinderen springen van plas naar plas. Waar wij in een continue stroom van verdriet kunnen blijven hangen, schakelen kinderen soms moeiteloos van tranen naar spel en weer terug. Dat kan verwarrend zijn voor ons, maar het is hun manier om het onbegrijpelijke te verwerken.
Hoe rouwen kinderen?
Kinderen beleven rouw anders dan volwassenen. Hun rouw is niet lineair en kent geen vaste fases. Soms zijn ze intens verdrietig en stellen ze diepgaande vragen, en een paar minuten later spelen ze alsof er niets is gebeurd. Dit is geen onverschilligheid, maar een manier om emotionele overbelasting te voorkomen. Hun hersenen kunnen het verdriet maar in kleine porties verwerken.
Rouw komt in golven. Waar volwassenen vaak in langdurige rouwperiodes zitten, kunnen kinderen van intens verdriet naar lachen en spelen schakelen binnen enkele minuten. Dit is normaal.
Sommige kinderen blijven vasthouden aan herinneringen en willen niets veranderen. Anderen trekken zich juist terug en vermijden het verdriet. Dit betekent niet dat ze niet rouwen, maar dat ze hun eigen manier zoeken.
Wat hebben kinderen nodig?
Het begeleiden van een kind in rouw vraagt om begrip, geduld en eerlijkheid. Dit zijn enkele belangrijke aandachtspunten:
Eerlijkheid
Vermijd eufemismen zoals "hij is ingeslapen" of "ze is naar een betere plek gegaan". Kinderen nemen taal letterlijk en kunnen hierdoor onnodige angsten ontwikkelen. Zeg in plaats daarvan eerlijk: "Opa is doodgegaan, dat betekent dat zijn lichaam niet meer werkt en we hem nooit meer kunnen zien."
Voorbereiding
Kinderen, en zeker kinderen met autisme of andere prikkelgevoeligheden, hebben voorspelbaarheid nodig. Leg uit wat er gaat gebeuren rondom een afscheid. Wie zullen er zijn? Wat is een begrafenis of crematie? Wat mogen ze verwachten?
Betrokkenheid
Laat kinderen meedoen op een manier die bij hen past. Laat ze kiezen: "Wil je bij de dienst zitten of liever even tekenen?" Geef ze een actieve rol: "Wil je een bloem op de kist leggen?" Een tekening meegeven, een kaars aansteken of zelfs helpen scheppen bij een begrafenis kan hen een gevoel van controle geven en helpen bij het verwerken van hun verlies.
De kracht van taal
Gebruik eenvoudige woorden. Noem de dood bij naam. Laat ruimte voor vragen, hoe direct of confronterend die soms ook kunnen zijn. Kinderen verwerken verlies door erover te praten, te vragen en het steeds opnieuw te begrijpen op hun eigen niveau.
Erkenning van hun manier van rouwen
Een kind kan midden in een emotioneel gesprek ineens zeggen: "Ik wil een koekje." Dit betekent niet dat ze ongevoelig zijn, maar dat hun hersenen even pauze nodig hebben. Ze schakelen af en aan tussen verdriet en dagelijkse behoeften, en dat is normaal. Het is aan ons om dit te accepteren zonder oordeel.
Blijven praten en luisteren
Rouw stopt niet na de uitvaart. Kinderen kunnen maanden of zelfs jaren later opnieuw vragen stellen of gevoelens uiten. Wees geduldig en beschikbaar. Blijf open en eerlijk, luister naar hun zorgen en geef ruimte voor hun emoties, hoe onverwacht ze ook kunnen zijn.
Kinderen rouwen op hun eigen unieke manier. Door eerlijk te zijn, hen voor te bereiden, te betrekken en hun manier van rouwen te accepteren, helpen we hen door de plassen van verdriet. Onze rol is niet om de pijn weg te nemen, maar om ruimte te maken en hen vast te houden in hun verdriet en vreugde. We kunnen hun pijn niet wegnemen, maar we kunnen wel naast hen blijven staan, hand in hand, stap voor stap.